Hoe kan kunstenaars die menslike hart voorstel om al sy kompleksiteite in te sluit? Kan kuns die hart beide wetenskaplik en emosioneel voorstel – as 'n fisiologiese en anatomiese orgaan, maar ook as 'n simbool van menslike emosie, kultuur en geleefde ervaring?

Dit was van die vrae wat die uitstalling ‘HeartWorks: Science Meets Art’ probeer antwoord her. Die uitstalling is in September by die Geneeskundige Morfologie-leersentrum (GMLS) in die Biomediese Navorsingsinstituut (BMNI) op die Universiteit Stellenbosch (US) se Tygerbergkampus gehou. Die uitstalling, wat deur die Sentrum vir Kardiometaboliese Navorsing in Afrika (CARMA) georganiseer is, het 'n beroep gedoen op beeldende kunste- en biomediese studente om saam te werk om die hart in al sy vorme en funksies “kreatief te bedink”. Die doel van dié oefening was om “sowel wetenskaplik as emosioneel” oor die hart te besin.

Die uitstalling, wat deur prof Faadiel Essop (CARMA-direkteur) en prof Kathryn Smith en Jonah Sack van die Departement Visuele Kunste gefasiliteer is, het gepoog om kuns en die wetenskap bymekaar te bring.

Deur inspirasie te put uit die hart en ander menslike spesimens wat in die GMLS gehuisves word, het studente gekyk na hoe kuns "die hart kan vertaal en sy verbindings kan karteer". Hulle het kunswerke geskep wat nie net die biologiese struktuur van die hart uitgebeeld het nie, maar ook "die diepgaande gevoelens, herinneringe en menslike stories wat sulke spesimens oproep," het Essop in 'n onderhoud gesê.

Studente het 'n reeks metodes gebruik – van tekening tot beeldhouwerk, tot animasie en klankinstallasies, om die "estetiese, funksionele en emosionele dimensies van die hart te verken, en op 'n diverse en inklusiewe manier te besin oor die epidemiologiese en fisiologiese aspekte van hartsiektes, en die strukturele nalatenskappe van die rol van geneeskunde as 'n instrument om kolonialisme te bevorder. Hulle het inspirasie geput uit die historiese kruispunte van kuns en wetenskap in die begrip van anatomie."

Die doel van die inisiatief was om beeldende kunste- en biomediese studente aan te moedig om die hart en menslike fisiologie en anatomie te heroorweeg, en om vooropgestelde idees oor hoe kennis oor dissiplines heen geproduseer word, uit te daag.

Studente het die proses begin deur ink en ander gereedskap te gebruik om kunswerke oor die hart te skets, voordat hulle die GMLS besoek het om die 'regte' hartmonsters te sien. Daarna, deur die liggaammonsters as inspirasie te gebruik, het hulle hul kunswerke ontwikkel in tekeninge, beeldhouwerke, installasies en animasies wat veel verder gegaan het as die biologiese voorstellings.

Hulle het ook met medestudente van die Afdelings Geneeskundige Fisiologie, en Molekulêre Biologie en Menslike Genetika geskakel. Essop het gesê dat dit vir beide studente en opvoeders 'n konfronterende en transformerende ervaring was om spesimens buite 'n mediese lens te sien en weer kontak te maak met die menslikheid van die skenkers.

“Om regte menslike specimens te sien, soos breine, skedels en bene, menslike torso's, hande, arms, bene en selfs fetusse, was 'n buiteliggaamlike ervaring; sommige van my klasmaats was ongemaklik en moes buite gaan asem skep. Ek was aangetrokke tot die menslike heupe, en dit is waar die idee vir my finale werk begin het,” het beeldende kunste-student Sarah Oosthuizen gesê. “Die hart doen meer as om net bloed deur die liggaam te pomp. Dit kan die draer van angs en oorinspanning (hartkloppings) wees. Dit het my laat dink, waar anders stoor die liggaam stres en trauma?”

Vir 'n ander student, Carmen Andrag, was dit “’n proses waarin ek onverwags en vreemd genoeg 'n gevoel van verantwoordelikheid en doelgerigtheid gevoel het wat ek nog nooit tevore tydens tekening teëgekom het nie.”

Aimee de Villiers het gesê sy het “die toenemende emosies wat in my opgewek is, ondersoek toe ek so letterlik by die GMLS aan die dood blootgestel is, veral die frase ‘hande groei uit die hart’. As 'n embrio groei ons hande en voete na buite, vanuit ons middelpunt en hart, so ons brei na buite uit en maak oop soos blomme.”

Essop het gesê die “ongelooflik suksesvolle” uitstalling was 'n belangrike voorbeeld van hoe om die verskillende dissiplines in kuns, wetenskap en geneeskunde saam te bring om “’n meer volledige beeld van menslike ervaring” te skep.

Hy het opgemerk dat waar wetenskap begrip deur analise soek, kuns interpretasie en emosie bied, en saam verbreed hulle die horisonne van kennis.

“’n Sleuteldoelwit was om kreatiwiteit en kritiese denke by ons studente aan die US se Fakulteit Geneeskunde en Gesondheidswetenskappe te bevorder. Om betrokke te raak by ’n ander dissipline om te sien wat hulle kon leer in terme van die kweek van menslikheid, en om alternatiewe perspektiewe te verkry in terme van kreatiwiteit, wat innovasie kan stimuleer.”

Smith en Sack het gesê die praktyk vir kunsstudente om met wetenskaplike materiaal te werk wat so “diep menslik” is, het geweldige waarde.

Na aanleiding van wat as ’n “diepgaande integrasie van kuns en anatomie” beskou is, is daar planne om hierdie oefening in samewerking en gesamentlike leer te herhaal, het Essop gesê, en bygevoeg dat wanneer kuns en wetenskap bymekaarkom, onderwys “dieper, meer inklusief en diep ontroerend” word.